Halk arasında ‘Sara’ hastalığı olarak bilinen epilepsi, kafa travması, ateş yükselmesi, enfeksiyon, yoğun stres, uykusuzluk gibi birçok nedenle tetiklenir ve çok sayıda kişinin hayat kalitesini düşürür. İnsanların yaklaşık yüzde 5’lik kısmının yaşamları boyunca tek epilepsi nöbeti geçirdikleri bilinir. Ancak tek bir nöbet geçirilmesi kişinin epilepsi hastası olduğu anlamına gelmez.
Belirtileri arasında ani kasılmalar, bilinç ve şuur kaybı, kontrolsüz sallantılar ve tek bir noktaya sabit bakmak yer alan epilepside yaşanan nöbetlerin anti epileptik ilaçlarla durdurulması amaçlanır.
EPİLEPSİ (SARA) NEDİR?
Sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi, genetik bozukluk veya beyin hasarının sonucu olarak ortaya çıkabilen, beynin çalışmasını geçici olarak etkileyen elektriksel aktivitelere bağlı, sık sık ve tekrarlanan nöbetlerle karakterize uzun süreli nörolojik hastalıktır. Nöbet bozukluğu olarak da bilinir.
Beyindeki sinir hücresi veya nöron gruplarının bazen yanlış sinyaller göndererek kollarda veya bacaklada sarsılma, seğirme gibi ani, istemsiz hareketlerin yaşandığı nöbetlere neden olan kronik bir beyin bozukluğu olarak da tanımlanan epilepsi; anormal davranışlar, nöbetler, kasılmalar, sallantılar ve bilinç kaybı gibi semptomlarla kendisini gösterir.
Genetik faktörün de etkili olduğu düşünülen epilepsi anne-babadan çocuklara geçmemektedir. Zira epilepsi (sara hastalığı) kalıtsal bir hastalık değildir. Epilepsi kalıtsal bir hastalık olmamasına rağmen gelişme eğilimi bazı ailelerde daha fazladır. Bununla birlikte epilepsinin oluşumu için bazı dış faktörlerin de bulunması gereklidir.
EPİLEPSİ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Epilepsi krizlerinin değişik çeşitleri vardır. Bunlar basit parsiyel nöbet, jeneralize nöbet ve kompleks parsiyel nöbet olarak sıralanabilir. Epilepsi hastasının ne tür nöbet geçirdiğinin bilinmesi önemlidir. Zira bu durum hastada hangi epilepsi ilacının daha etkili olacağı konusunda yol gösterir. Epilepsi türlerinin farklılığı tutulan beyin bölgeleriyle ilişkilidir. Bir hastada birden fazla nöbet türü görülebilir. Epilepsi nöbetleri şu şekilde sınıflandırılır:
Basit Parsiyel Nöbet
Olağandışı elektriksel aktivite beynin küçük bir alanını etkilediğinde kısmi (fokal) bir nöbet meydana gelir. Nöbet farkındalığı etkilemediğinde, basit kısmi nöbet olarak bilinir. Basit kısmi nöbetler şunlar olabilir:
Motor: Vücudun kaslarını etkileyen
Duyusal: Duyuları etkileyen
Otonom: Otomatik olarak kontrol edilen işlevleri etkiler
Psişik: Duyguları veya düşünceleri etkileyen
Jeneralize (yaygın) Nöbet
Jeneralize nöbetler aynı anda, beynin tüm alanlarında meydana gelen nöbetlerdir. Jeneralize tonik -klonik nöbetler, en sık rastlanan tipini oluşturur. Bu tipte hasta kaskatı kesilir ve olduğu yere düşer. Bununla birlikte kişinin vücudunda kasılıp gevşemeler ve çırpınma hali gelişir. Bu tip nöbetler halk arasında “Sara nöbeti” olarak bilinmektedir.
Kompleks Parsiyel Nöbet
Bu tip nöbetlerde bilinç etkilenir ve bilinç bozukluğu oluşur. Bu nöbet beynin bir lobunda ortaya çıkmaktadır. Kafa travması, beyin tümörü veya inme gibi hikayesi olanlarda daha fazla risk altında olsa bile herkeste görülebilir. Epilepsi hastalarında görülen en yaygın nöbet türü olan kompleks parsiyel nöbet geçirenler başkalarına veya çevrelerine tepki vermez ve olay sırasında neler olduğunu hatırlamaz. Bu süreçte hastalar boşluğa boş boş bakabilir veya başka bir şey düşünüyor gibi görünebilir. Bununla birlikte birçok insan otomazitma adı verilen ağlamak, gülmek, inilti, bağırma veya tekrarlayan konuşma gibi hareketleri de gerçekleştirebilmektedir.
EPİLEPSİ NEDEN OLUR?
Epilepsi vakalarının büyük bir bölümünde kesin neden belirlenemezken, nedeni saptanabilen epileptiklerde ise sinirleri uyaran durumlar, doğumsal anomaliler, doğum travmaları, kafa travması, beyin damar hastalıkları, tümörler, beyin iltihapları ve aşırı alkol tüketme gibi nedenler söz konusudur.
Epilepsiye sebep olabilen diğer nedenler şunlardır:
Demans
Yaş
Kafaya alınan darbeler ve travmalar
Nörolojik sebepler
İnme ve diğer damar hastalıkları
Beyin tümörü
Aşırı alkol ve uyuşturucu kullanımı
Down sendromu gibi genetik faktörler
Bu tip epilepsiler kriptojenik veya idiyopatik olarak adlandırılır. Epilepsi nöbetleri yaşam boyunca herhangi bir dönemde başlayabilir. Epilepsinin en sık görüldüğü dilim ise; 20 yaşından önce özellikle de ilk üç yaş içinde ve ergenlik çağına yakın zamanlardır.
EPİLEPSİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Nöbet adı verilen kontrol edilemeyen sallanma ve titreme, şuur kaybedilmesi, donup kalma, kol ve bacaklarda oluşan karıncalanma gibi semptomlar epilepsi belirtileridir.
Şu belirtiler epilepsi nöbet atakları geliştiğini işaret edebilir:
Kontrol edilemeyen sarsılma ve titremeler
Kol ve bacaklarda karıncalanma
Başın ritmik olarak sallanması
Ani ve hızlı göz kırpmaları
Bir noktaya dalıp, boş boş bakmak
Aniden yere yığılma
Nöbet anında kaskatı kesilmek
Bilinç kaybı
Ağızdan köpük gelmesi
Diş kenetlenmesi
Dili ısırma
Çevrede olanlara tepki verememe
Dejavuya kapılmak (daha önce o anı yaşamış gibi hissetmek)
Olağandışı koku ve tat halüsinasyonları
Hızlı kalp atışı ve nefes alma
El ovuşturmak, dudak şapırdatmak
Şiddetli epilepsi krizlerinde ağızdan köpük gelmesi, diş kenetlemesi, dilin ısırılması da görülür.
EPİLEPSİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Teknik olarak, bilinen tıbbi bir durumdan kaynaklanmadığı senaryoda (alkolün bırakılması veya kan şekerinin düşmesi gibi) iki veya daha fazla nöbet geçirilmesi epilepsi hastası olunduğunun göstergesi olarak kabul edilir.
Teşhis koymadan önce doktor tarafından fizik muayene yapılır ve kesin sebebin belirlenmesi için kan tahlili istenebilir. Ayrıca nöbet sırasında kişinin belirtilerinin öğrenilmesiyle birlikte başka testlerin yapılması da önerilir.
Epilepsi teşhisi için başvurulan yöntemler şunlardır:
EEG: Beyindeki elektriksel aktiviteyle ilgili sorunları kontrol etmeye yarar.
Kan tahlili: Nöbetlere neden olabilecek enfeksiyon belirtileri ve diğer tıbbi problemler kan tahlili aracılığıyla belirlenmeye çalışılır.
BT taraması: BT taraması, beynin detaylı resimlerini çıkaran güçlü bir röntgendir.
CT taraması: CT taraması; tümör veya enfeksiyon gibi diğer nöbet nedenlerini bulma konusunda fayda sağlar.
MR: Beyninizin fotoğraflarını çekmek için güçlü mıknatıslar ve radyo dalgaları kullanır. MR ayrıca beyindeki tümör veya enfeksiyonların varlığını da tespit etmeye çalışır.
EPİLEPSİ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Epilepsi hastalığının tedavisi ilaç ve cerrahi olarak uygulanır. Epilepsi tedavisinde en önemli husus epilepsi nöbetleri durdurmak için seçilen ilaçların düzenli ve dikkatli kullanımıdır. Hekimin verdiği ilaçları düzenli ve dikkatli kullanan her beş hastanın dördünde nöbetler durur.
Her anti epileptik ilacın etki mekanizması farklı olduğundan hastanın nöbet tipine uygun olarak ilaç seçilir. Yeterli dozda kullanılan ilaçlar hastalığı yok etmez; ancak epilepsi nöbetlerinin önlenmesine veya sıklığının azaltılmasına yönelik bir etki sağlar.
Tedavi bazı hastalar için ömür boyu sürerken çocukluk çağında başlayan bazı nöbetlerde ise tedavinin 15-20 yaşlarına kadar sürdürülmesi yeterli olabilir.
Tedaviye genellikle tek bir epilepsi ilacı ile başlanır. Doz yavaş yavaş artırılır. Verilen ilacın yetersiz kaldığı durumlarda ise ikinci bir ilaç tedaviye ekledir veya ilaç değiştirilebilir. Bununla birlikte ilacın yan etkilerini izlemek için belirli aralıklarla hastanın kan tahlilleri incelenir. Epilepsi ilacının en sık görünen yan etkileri şu şekilde sıralanabilir;
Uyku etkisi
Baş dönmesi
Dengesizlik
Epilepsi bazı tipleri dışında süreklilik arz eden bir hastalıktır. Nitekim bazı hastalar için ilaç tedavisi yaşam boyu gerekli olabilir. Hastanın bir nöroloji uzmanı tarafından düzenli olarak takibi elzemdir.
EPİLEPSİ RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Aşağıda sıralanan faktörlere sahipseniz epilepsi hastalığı yaşama riskiniz yüksektir:
Yaş: Epilepsi başlangıcı en çok çocuklarda ve yaşlı erişkinlerde görülür.
Genetik faktör: Ailede epilepsi hastalığı yaşayan varsa, epilepsi görülme riski daha yüksek olabilir.
Kafa yaralanmaları: Bazı epilepsi vakalarından kafa yaralanmaları sorumludur.
İnme ve diğer damar hastalıkları: İnme ve diğer kan damarı (vasküler) hastalıkları, epilepsiyi tetikleyebilecek beyin hasarına yol açabilir. Alkol alımını sınırlamak, sigaradan kaçınmak, sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak epilepsiye yakalanma riskinizi azaltabilir.
Demans: Demans, yaşlı erişkinlerde epilepsi riskini artıracak faktörlerdendir.
Beyin enfeksiyonları: Beyinde veya omurilikte iltihaplanmaya neden olan menenjit gibi enfeksiyonlar epilepsi riskini artırabilir.
Çocukluktaki nöbetler: Yüksek ateş nedeniyle nöbet geçiren çocuklarda genellikle epilepsi gelişmez. Bir çocuğun uzun bir nöbet geçirmesi, başka bir sinir sistemi rahatsızlığı veya ailede epilepsi öyküsü varsa epilepsi riskini artırır.
EPİLEPSİ HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR
Epilepsi öldürür mü?
Özellikle uzun nöbetler, kalıcı beyin hasarına veya ölüme yol açabilen acil tıbbi durumlardır. Nöbetlere sebep olan epilepsi vakalarında doktor kontrolünde epilepsi ilaçları kullanmak büyük önem taşır.
Epilepsi geçer mi?
Epilepsi, anti epileptik ilaçlarla yaşanan nöbetlerin durdurulmasını amaçlayan ve tedavisi olan bir hastalıktır.
Stres epilepsiyi etkiler mi?
Stres faktörü epilepsi tetikleyicileri ve nedenleri arasında yer almaktadır. Bu sebeple stres epilepsi hastalığını olumsuz yönde etkilemektedir. Epilepsi hastalarının hayatlarındaki stresi kontrol altına almaları çok önemlidir.
Epilepsi nöbeti uyurken olur mu?
Epilepsi nöbetleri bazı kişilerde uyurken, uykuya dalarken veya uyanırken meydana gelebilir. Gece nöbetleri olarak da adlandırılan uyku nöbetleri genellikle kısa sürer. Gece nöbetleri ani sarsıntı hareketleri, garip duruşlar veya kol ya da bacak hareketleri, yüksek sesle ağlama veya çığlıklar ve uyku sırasında dolaşmayı içerebilir.
Karşılıklı
Seanslar